Kabinet Schoof gevallen: een politieke gok van Wilders met verstrekkende gevolgen

Kabinet Schoof gevallen: politieke machtsstrijd of strategische zelfdestructie?

Op 3 juni 2025 viel het kabinet-Schoof, nog voordat het fatsoenlijk op stoom kon komen. De aanleiding? Geert Wilders trok met zijn Partij voor de Vrijheid (PVV) de stekker uit de coalitie omdat zijn wensen rondom het asielbeleid niet snel genoeg ingewilligd werden. Daarmee brengt hij niet alleen het kabinet, maar ook de politieke stabiliteit van Nederland ernstig in gevaar. Maar wat zit hier nu écht achter? En wat zijn de gevolgen voor het land?

Een coalitie met ingebouwde barsten

Het kabinet-Schoof – gevormd door PVV, VVD, NSC en BBB – was vanaf het begin een ideologisch ongemakkelijk huwelijk. Waar de PVV streefde naar harde maatregelen op het gebied van migratie, hielden VVD en vooral NSC de hand op de rem. Het akkoord op hoofdlijnen dat deze coalitie bij elkaar hield, was niet meer dan een fragiel compromis.

Toch verrast de manier waarop de coalitie nu valt. Wilders gaf zijn coalitiegenoten nauwelijks tijd of ruimte: zijn tienpuntenplan voor asiel moest erdoorheen gedrukt worden, en wel binnen enkele weken. Toen dat niet gebeurde, trok hij zijn partij terug. Een politieke gok van jewelste.

Is dit leiderschap of destructieve scoringsdrang?

Voor een partijleider die in jarenlange oppositie nauwelijks verantwoordelijkheid hoefde te nemen, lijkt regeren een stuk minder aantrekkelijk nu het menens is. Door zich terug te trekken, vermijdt Wilders de confrontatie met de praktische beperkingen van beleid en de noodzaak van samenwerking. Daarmee onderstreept hij het beeld van een politicus die liever schreeuwt vanaf de zijlijn dan daadwerkelijk levert in het centrum van de macht.

Toch zal hij het aan zijn achterban moeten uitleggen. Want waar zijn strenge migratiekoers in de oppositie aantrekkelijk klonk, heeft zijn partij die nu juist onmogelijk gemaakt door de coalitie op te blazen.

Demissionair kabinet: stilstand in roerige tijden

Met de val van het kabinet is Nederland voorlopig overgeleverd aan een demissionaire status. Dat betekent: geen nieuw beleid, geen belangrijke hervormingen, geen duidelijkheid over langetermijnplannen. Dossiers zoals box 3-hervorming, de Wet betaalbare huur en toekomstig energiebeleid worden on hold gezet.

In een tijd waarin het vertrouwen in de overheid al laag is, voelt dit voor veel burgers als opnieuw een bewijs van politieke onbetrouwbaarheid. En voor ondernemers, woningzoekers, gezinnen en studenten betekent het: onzekerheid.

Nieuwe verkiezingen of een doorstart?

Wat nu? Er zijn twee opties. Ofwel er worden nieuwe verkiezingen uitgeschreven – wat de meest logische en democratische route lijkt – of er komt een doorstart zonder PVV, met partijen als NSC en BBB in een alternatieve samenstelling. Maar wie wil er opnieuw regeren zonder meerderheid? En wie durft opnieuw met Wilders?

Oppositiepartijen zoals GroenLinks-PvdA en D66 roepen op tot nieuwe verkiezingen. Terecht, want de kiezer heeft bij deze politieke breuk geen stem gehad. En als de PVV werkelijk zoveel steun denkt te hebben, moet het die ook via de stembus durven bevestigen.

De prijs van politieke instabiliteit

De val van dit kabinet is meer dan een bestuurlijke kwestie – het is een symptoom van een politiek systeem dat steeds grilliger wordt. De burger ziet een politiek die vaker draait om profilering dan om verantwoordelijkheid. En dat kan gevaarlijk zijn. In onzekere tijden hunkert men naar stabiliteit, niet naar tactische spelletjes of plotselinge uithalen.

De komende weken worden bepalend. Zal Dick Schoof als formateur nog proberen te lijmen wat gebroken is? Of maken we ons op voor een nieuwe stembusgang, nog geen jaar na de vorige? Hoe dan ook: de prijs van deze kabinetsval is hoog – en het zijn de burgers die hem betalen.

Conclusie: De val van het kabinet-Schoof is een politieke mokerslag. Niet alleen voor de coalitiepartijen, maar ook voor de stabiliteit van Nederland. Wat begon als een ambitieuze samenwerking tussen rechts-conservatieve krachten eindigt nu in teleurstelling, stilstand en wantrouwen. De hoop is dat de volgende stap – of dat nu verkiezingen zijn of een nieuwe poging tot samenwerking – tenminste één doel dient: het herstel van vertrouwen in de democratie.